Edukacja domowa - kształcenie dzieci w domu

Na tej stronie:

Edukacja domowa (homeschooling) - prawo i przepisy
Formy pracy z dziećmi
Zalety nauki domowej
Wyzwania edukacji domowej
Szkoła przyjazna ED

Niektóre rodziny jednak chcą pójść jeszcze dalej aby mieć decydujący wpływ na to, jak uczą się ich dzieci, w jaki sposób zdobywają wiedzę i umiejętności.

Pandemia i wymuszone przez nią obostrzenia zachęciły wiele rodzin do wyboru rozwiązania, które ostatnio zyskuje coraz większą popularność - edukacji domowej (ED).

Tam, gdzie narodził się homeschooling – w USA, blisko 2,5 mln. dzieci uczy się w systemie nauki domowej. W Polsce szacuje się, że jest ich obecnie ok. 14 tysięcy, ale liczba ta rośnie.

Edukacja domowa (homeschooling) - prawo i przepisy

Uczenie dzieci w domu było bardzo popularne w dawnych czasach, ale od XIX wieku edukacja przeniosła się do szkół wraz z wprowadzeniem obowiązku zdobywania wykształcenia. Dzisiejsza nauka domowa jest znacznie bardziej ustrukturyzowana, ponieważ jest określona przepisami prawnymi.

Ruch nauki domowej zaczął się rozwijać w latach 70. XX wieku, kiedy autorzy i badacze – tacy jak John Holt, Dorothy i Raymond Moore – zaczęli pisać o reformie edukacji. Zasugerowali nauczanie dzieci w domu jako alternatywną opcję edukacyjną. Według National danych Home Education Research Institute, w Stanach Zjednoczonych jest obecnie ponad 2 miliony dzieci uczących się w domu, a odsetek ten rośnie każdego roku.

Decydowanie przez rodziców o formie kształcenia dziecka jest w Polsce zgodne z prawem, na mocy ustawy o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. z późniejszymi zmianami (Dz. U. 2004 r., nr 256, poz. 2572), która mówi o możliwości „realizacji obowiązku szkolnego poza szkołą”, a więc zezwala na nauczanie domowe dzieci w wieku 6-18 lat.

Nie ma tu jednak miejsca na kompletną dowolność - dziecko musi zostać zapisane do regularnie działającej szkoły i chociaż realizacja programu szkolnego odbywa się poza szkołą, opanowanie go jest sprawdzane na okresowo zdawanych w szkole egzaminach z poszczególnych przedmiotów. To na podstawie ich wyników dziecko jest promowane do kolejnej klasy.

Formy pracy z dziećmi

I o ile zakres wiedzy do opanowania jest określony przepisami i egzekwowany w postaci obowiązkowych egzaminów, sam proces i forma nauczania pozostaje w gestii rodzin. Dzieci mogą być uczone pojedynczo, w grupach, przez rodziców lub tutorów.

Nauka może odbywać się zawsze i wszędzie, nie tylko w domowej “klasie”. Dużą uwagę zwraca się na praktyczne zastosowanie wiedzy teoretycznej w naturalnym środowisku, doświadczanie w praktyce tego, czego się nauczyły. Tu rodzice mogą wykazać się wielką wyobraźnią. Matematyki można uczyć przy remoncie kuchni, biologii przy gotowaniu posiłków czy opiece nad psem, a geografi przy planowaniu wakacji.

Początkowo na wczesnym etapie edukacji rodzice znakomicie radzą sobie z nauczaniem i zapewnianiem dzieciom materiałów i dostarczaniem wiedzy oraz umiejętności, które dzieci mają przyswoić na tym etapie kształcenia,. Z biegiem czasu jednak, kiedy treści programowe w poszczególnych przedmiotach stają się bardziej skomplikowane, stosują szereg innych form pracy - często rodzice grupy dzieci uczonych w domu dzielą między sobą program według swoich umiejętności czy przygotowania, a nawet wspólnie zatrudniają czasowo nauczyciela danego przedmiotu.

Oczywiście, nauka nie ogranicza się do przyswajania wiedzy w izolacji, z dala od świata. Taka nauka stanowi tylko część całego procesu kształcenia. Rodzice i opiekunowie dbają o zróżnicowanie i urozmaicenie bodźców stymulujących naukę - od wycieczek, podróży, zajęć wzbogacających naukę, sportów i różnych rodzajów hobby po obserwacje, eksperymenty, własne badania. Dbając o aspekt społeczny, rodzice często organizują spotkania z innymi dziećmi kształconymi w ten sam sposób.

Istnieją ponadto specjalne grupy i formy pracy skierowane do tzw. “homeschoolersów” – wolne szkoły, kooperatywy edukacyjne, warsztaty organizowane przez szkoły, do których zapisane są dzieci, wyjazdy dla uczniów edukacji domowej, miejsca spotkań dla uczniów ED czy zajęcia cykliczne jak np. LED – klasy licealne dla edukacji domowej (Edukacja domowa – co i jak?)

Zalety nauki domowej

Co daje nauka domowa uczniom i rodzinom? Oto jej zalety:

• Większa efektywność nauki (praca indywidualna z jednym dzieckiem lub w małej grupie),

• Elastyczność i możliwość regulowania tempa - w razie potrzeby odpowiednie zwolnienie lub przyspieszenie tempa nauki

• Dokładne dostosowanie nauki do indywidualnego stylu poznawczego i potrzeb dziecka

• Wzmocnienie relacji rodzinnych - więcej czasu spędzanego razem, mniej presji zewnętrznej

• Większa samodzielność dzieci, uczestnictwo w zajęciach domowych, organizacja swojej nauki podział materiału, planowanie dnia, zarządzanie sobą w czasie

• Lepsze zdrowie: regularne posiłki, odpowiednia ilość snu w porach indywidualnie właściwych, aktywność na świeżym powietrzu, brak sztucznego unieruchomienia i dźwigania przeciążonych plecaków.

• Oszczędzenie czasu rodzica - dojazdy, wywiadówki, zaganianie do prac domowych

• Oszczędzenie czasu dziecka - dojazdy, sprawdzanie obecności, odrabianie prac domowych. (źródło)

Wyzwania edukacji domowej

Mimo niewątpliwych zalet edukacji domowej, łączy się ona z pewnymi wyzwaniami i trudnościami:

• Nowe role w rodzinie. Aby metoda ta działała, rodzice i dzieci muszą wejść w nieco inną niż dotychczas, nową relację - od roli mamy czy taty, trzeba przejść do roli nauczyciela, wymagać i egzekwować. Dzieci z kolei muszą widzieć w nich autorytet i dostosowywać się do “dydaktycznych” wymagań rodziców. Nie zawsze jest to łatwe, ale przy odpowiednim stosunku obu stron - jak najbardziej możliwe. W tym warto zasięgnąć porad psychologa szkolnego czy wymieniać doświadczenia z innymi rodzicami w społeczności ED. Tu nieoceniona może być szkoła i dlatego wybierając ją warto sprawdzić, czy oferuje tego rodzaju wsparcie.

• Egzaminy co roku. Uczniowie kształceni w ED muszą zdawać egzaminy na końcu roku podczas gdy ich rówieśnicy w szkołach ich nie zdają (poza obowiązkowym egzaminem ósmoklasisty), bo oceny są tam wystawiane na podstawie klasówek, pracy w klasie itp. To spore obciążenie, bo od tego jednego egzaminu zależy promocja do następnej “domowej” klasy. Dlatego dobra atmosfera w szkole macierzystej, która dobrze rozumie specyfikę ED jest tak ważna.

• Bardziej aktywna rola rodzin. Ze względu na to, że dziecko nie ma na co dzień grupy rówieśniczej, na rodzinie spoczywa większy obowiązek zapewnienia mu satysfakcjonujących form socjalizacji. To jednak, z drugiej strony, daje rodzinom dużo większą wiedzę o tym, z kim dziecko przebywa i wyboru wartościowych kontaktów.

• Potrzeba dyscypliny. Plan zajęć i inne elementy nauki nie są narzucone z góry przez szkołę, a zatem trzeba je sobie wypracować. To nie jest łatwe, ale uczy samodyscypliny, zarządzania czasem i odpowiedzialności. I może korzystnie wpłynąć na codzienne życie domowe.

Szkoła przyjazna ED

Jak i kiedy zacząć? Naukę domową można rozpocząć w dowolnym momencie roku szkolnego, niekoniecznie czekając na początek roku szkolnego. Trzeba wybrać szkołę, do której zapiszemy dziecko. I nie powinien to być przypadkowy wybór. Najlepiej wybrać tzw. “szkołę przyjazną ED”, która ma już doświadczenie w edukacji domowej.

Czym się charakteryzuje taka szkoła i dlaczego jest to ważne? Mając doświadczenie w tej dziedzinie, wie jak przeprowadzać egzaminy i może zaoferować rodzinom pomoc i wsparcie, a także materiały pomagające w realizacji procesu nauczania domowego. Dysponuje także dokumentami, potrzebnymi do dopełnienia formalności. A ponadto skupia dzieci i rodziców związanych z edukacją domową, integrując środowisko i społeczność ED.

Oto czego można się spodziewać od szkoły przyjaznej ED:

• Stały kontakt z koordynatorem edukacji domowej obejmujący podstawowe informacje, pomoc merytoryczną i organizacyjną, pomoc w rozkładzie materiału itp.

• Kontakt ze szkołą poprzez platformę elektroniczną.

• Organizowanie cyklicznych spotkań dla dzieci w formie warsztatów, konsultacji i wycieczek.

• Kursy przygotowujące do egzaminów ósmoklasisty i matury.

• Organizacja spotkań, zlotów, a nawet obozów dla rodzin.

• Organizowanie grup wsparcia dla rodziców.

• Miła, ciepła i wolna od stresu i rywalizacji atmosfera na egzaminie.

• Możliwość dogodnego rozplanowania terminów egzaminów.

• Szczegółowy opis zagadnień oraz wymagań z każdego przedmiotu opublikowany w zrozumiałej formie i dostępny już na początku roku szkolnego.

• Dostęp do platformy e-learningowej i biblioteki zasobów edukacyjnych w formie elektronicznej.

• Dostęp do pomocy naukowych i książek będących w zasobach szkoły.

• Indywidualne wsparcie ucznia w procesie uczenia się np. poprzez tutoring, czyli formę indywidualnego wsparcia, opartą o cykl regularnych spotkań podopiecznego z tutorem.

• Możliwość wzięcia udziału w konkursach przedmiotowych i innych. (źródło)

Rodziny ED nie muszą mieć żadnych specjalnych kwalifikacji ani uprawnień, ale na pewno muszą spędzić czas na przygotowaniach do rozpoczęcia tego systemu edukacji dzieci i prowadzenia go na bieżąco. Warto korzystać z pomocy i inspiracji innych rodzin ED.

Photo by sofatutor on Unsplash

Osoby, które to czytały, również oglądały:

Warto przeczytać

4. Expo Szkół Niepublicznych, 10 lutego 2024 r. O tegorocznych targach

Edukacja domowa (homeschooling)

Nauka w domu - zasady, zalety i wyzwania

Zajęcia i obozy

Edukacja domowa (homeschooling) - prawo i przepisy

Formy pracy z dziećmi

Zalety nauki domowej

Wyzwania edukacji domowej

Szkoła przyjazna ED