Our Kids logo
Our Kids logo

Szkoły publiczne vs. niepubliczne

Wady i zalety szkół publicznych i prywatnych w Polsce



Wybierając szkołę dla dziecka warto przyjrzeć się podstawowym zaletom i wadom poszczególnych rodzajów szkół.

Polskie prawo dzieli szkoły na szkoły publiczne, prowadzone głównie przez jednostki samorządu terytorialnego, i niepubliczne, które są prowadzone przez podmioty prywatne lub społeczne, a cechą tych ostatnich jest odpłatność. W systemie szkolnictwa powszechnego dominują szkoły publiczne, jednak liczba szkół prywatnych z roku na rok rośnie, co sprawia, że cieszą się one coraz większym zainteresowaniem i lepszą renomą. Prywatne szkoły funkcjonują we wszystkich większych miastach Polski, stanowiąc ważną i ciekawą alternatywę dla szkół publicznych.  kontynuuj czytanie...

Zajęcia i obozy

Najciekawsze pozalekcyjne i wyjazdowe programy dla dzieci i młodzieży.  

Na tej stronie:

Polska szkoła w dobie reformy oświatowej

Zgodnie z art. 2 - Ustawy Prawo oświatowe, na polski system oświaty w interesującym nas zakresie składają się szkoły:

  1. Podstawowe, w tym: specjalne, integracyjne, z oddziałami przedszkolnymi, integracyjnymi, specjalnymi, przysposabiającymi do pracy, dwujęzycznymi, sportowymi i mistrzostwa sportowego, sportowe i mistrzostwa sportowego,
  2. ponadpodstawowe, w tym: specjalne, integracyjne, dwujęzyczne, z oddziałami integracyjnymi, specjalnymi, dwujęzycznymi, sportowymi i mistrzostwa sportowego, sportowe, mistrzostwa sportowego, rolnicze, leśne, morskie, żeglugi śródlądowej oraz rybołówstwa
  3. artystyczne.

Zgodnie z art. 18 ust. 1 prawa oświatowego szkoły publiczne i niepubliczne dzielą się na następujące typy:

  1. szkoły ponadpodstawowe
  2. czteroletnie liceum ogólnokształcące,
  3. pięcioletnie technikum,
  4. trzyletnią branżową szkołę I stopnia,
  5. trzyletnią szkołę specjalną przysposabiającą do pracy,
  6. dwuletnią branżową szkołę II stopnia,
  7. szkołę policealną dla osób posiadających wykształcenie średnie lub wykształcenie średnie branżowe,
  8. o okresie nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku.

Do 2019 roku w systemie szkolnictwa funkcjonowały jeszcze gimnazja, które obecnie są w trakcie wygaszania. W 2019 roku ostatni absolwencie gimnazjów trafią do szkół średnich.

Ofertę edukacyjną uzupełniają pozaszkolne formy, takie jak szkoły językowe, czy kursy wyrównawcze na uczelnię, ale te nie są przedmiotem naszych rozważań. Ważne jest, że każdy z wymienionych typów szkół może być prowadzona przez podmiot prywatny.

Edukacja – wspólna sprawa

Zastanawiając się nad wyborem szkoły dla naszego dziecka, warto wiedzieć, że jest wiele cech wspólnych dla szkół publicznych i niepublicznych, zwłaszcza tych, które funkcjonują w systemie szkolnictwa polskiego, a więc realizują programy nauczania w ramach obowiązku szkolnego, który w Polsce dotyczy dzieci od 7. do 18. roku życia (obowiązkowa jest także „zerówka” dla 6-latków, ale tę można odbyć w przedszkolu, szkole lub w domu).

Szkoły muszą zatrudniać wykwalifikowaną kadrę pedagogiczną, prowadzić dokumentację przebiegu nauczania i stosować zasady klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów, według zasad określonych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Podlegają też nadzorowi merytorycznemu kuratora oświaty. Opracowywany przez MEN ramowy program określa niezbędne wymagania dotyczące zakresu nauczanej wiedzy na każdym poziomie edukacji oraz liczbę godzin, jaką należy poświęcić danemu przedmiotowi (ramowy plan nauczania).

Tych godzin może być oczywiście więcej, a sam proces nauczania może być prowadzony według uznanych metod nauczania lub programów autorskich. Ministerstwo wyznacza też cele, jakie należy osiągać w procesie nauczania.

Porównanie wyników uczniów szkół publicznych i niepublicznych

Szkoły publiczne stanowią zdecydowaną większość wszystkich szkół w Polsce – w 2016 r. w zbiorze szkół podstawowych było ich ponad 91%, a wśród szkół gimnazjalnych nieco ponad 11%, i mimo licznych słów krytyki, reprezentują stosunkowo wysoki poziom nauczania.

Potwierdzają to nie tylko międzynarodowe wskaźniki (w badaniu PISA uczniowie likwidowanych właśnie gimnazjów zajmowali w ostatnich latach czołowe miejsca w Europie), ale i wyniki osiągane przez uczniów szkół publicznych i niepublicznych na poszczególnych etapach edukacji, na przykład z egzaminu gimnazjalnego oraz sprawdzianu szóstoklasisty w 2016 r. Według danych Centralnej Komisji Egzaminacyjnej uczniowie publicznych gimnazjów osiągnęli średnio nieco wyższy wynik (69% punktów możliwych do zdobycia) z języka polskiego niż uczniowie gimnazjów niepublicznych (68%), ale już z kolejnych przedmiotów przewaga uczniów szkół niepublicznych rosła: z historii i wiedzy o społeczeństwie było to 56% wobec 59%, z matematyki 49% do 53%, z przedmiotów przyrodniczych 51% wobec 55%.

Bardzo wyraźna różnica pojawiła się w wynikach z j. angielskiego (64% do 72%), zwłaszcza na poziomie rozszerzonym, gdzie wyniosła ona 44% wobec 58% osiągniętych przez uczniów szkół niepublicznych, chociaż w kolejnym najczęściej wybieranym języku – j. niemieckim lepsi byli uczniowie szkół publicznych. Podobne różnice pokazały wyniki ostatniego sprawdzianu szóstoklasisty, jaki został przeprowadzony w ubiegłym roku. I tak z j. polskiego uczniowie uzyskali odpowiednio 70% wobec 77%, z matematyki 53% wobec 68%, a z j. angielskiego 71% wobec 84%.

Powyższe dane wskazują wyraźnie, że szkoły publiczne dla dzieci i młodzieży nie mają się czego wstydzić, chociaż szkoły prywatne osiągają lepsze wyniki. Prywatne szkoły mają też wiele innych zalet, które coraz wyraźniej widzą Polacy. Z raportu "Jak Polacy postrzegają szkoły publiczne i niepubliczne: preferencje dotyczące szkolnictwa w Polsce” opublikowanego przez Centrum Badań nad Uprzedzeniami w 2014 r. wynika, że 48% z nich wyżej ocenia tego typu szkoły niż szkoły publiczne, na które wskazało 36,5%.

Szkoły prywatne uzyskały też lepsze oceny we wszystkich najczęściej wymienianych argumentach na ich rzecz, a więc zarówno w kwestii bezpieczeństwa dziecka (36,3% wobec 30,2%), zapewnienia mu wyższego poziomu nauczania (37,7% wobec 31,6%), lepszych możliwości rozwoju zdolności i zainteresowań (41,7% wobec 27,1%), jak i lepszego traktowania uczniów (49,5% wobec 16,9%). Z obowiązku należy dodać, że w każdej kategorii odpowiedzi sumują się do 100%, co oznacza, że brakujące wskazania były neutralne.

Najnowsze dane znajdziesz w "Raporcie o szkolnictwie prywatnym w Polsce 2018/2019" sporządzonym przez Our Kids Media - możesz go pobrać tutaj.

Zanim podejmiemy decyzję o wyborze szkoły, przyjrzyjmy się argumentom na "tak” i na "nie” stawianym polskim szkołom.

Wady i zalety szkół publicznych

Niewątpliwie do zalet szkół publicznych w Polsce należy:

Brak odpłatności (zajęcia dodatkowe i wycieczki szkolne są jednak płatne), powszechność, dostępność (wg obowiązujących przepisów droga ucznia klasy I-IV z domu do szkoły nie może przekraczać 3 km, a w przypadku uczniów klas V-VIII - 4 km; jeśli uczeń ma dalej, gmina organizuje transport), wykwalifikowana kadra nauczycielska, której zadaniem jest stałe doskonalenie się, wysokie wymagania stawiane uczniom oraz często rygorystyczne ich egzekwowanie, odpowiednia infrastruktura szkolna, w tym w miarę dobrze wyposażone sale gimnastyczne i boiska sportowe.

Wadami zaś są ograniczenia, z których najważniejsze to:

Liczne klasy, zwłaszcza w dużych miastach, sięgające nawet 30 uczniów - bywa również, że szkoły pracują na trzy zmiany, mniejsza liczba pomocy naukowych, niepełny dostęp do nowoczesnych technologii lub niechęć niektórych nauczycieli do ich wykorzystywania w procesie nauczania, prowadzenie zajęć dość standardowymi metodami, niski poziom nauczania języków obcych – mówi się nawet, że w szkole jeszcze nikt języka się nie nauczył, czas pracy szkoły – zazwyczaj od 7.30 do 16.00. Oczywiście we wszystkich tych kategoriach bywają chlubne wyjątki, bo wiele szkół kładzie szczególny nacisk na naukę języków, a nauczyciele uczą dzieci wg autorskich programów, ale nie jest to zjawisko powszechne.

Poza tym stosunkowo krótki czas pracy ucznia w szkole powoduje, że nauczyciele głównie „gonią” program. Pewnym utrudnieniem jest również dostęp do specjalistów – logopedów, psychologów, którzy funkcjonują zazwyczaj w specjalistycznych poradniach poza obiektami szkolnymi i trzeba do nich dojeżdżać w wyznaczonych godzinach.

Ze względu na swój powszechny charakter, liczebność klas oraz to, że szkoły publiczne tak naprawdę odzwierciedlają przekrój społeczności danego osiedla mieszkaniowego, mogą pojawiać się pewne problemy wychowawcze, a co za tym idzie obawy rodziców o bezpieczeństwo dziecka i jego prawidłowy rozwój (obawa przed wpadnięciem w złe towarzystwo).

Wady i zalety szkół niepublicznych

Szkoły niepubliczne to stosunkowo szeroki zbiór, obejmujący zarówno szkoły prowadzone przez organizacje społeczne, jak i szkoły stricte prywatne, szkoły stosunkowo tanie i drogie, o wysokich wymaganiach. Podobnie zatem jak w przypadku szkół publicznych krążą na ich temat różne opinie, ale mimo to są one stawiane nieco wyżej niż szkoły publiczne.

Zalety szkół prywatnych:

Kładą one nacisk na indywidualny rozwój dziecka. Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że klasy w szkołach niepublicznych są mniej liczne (wg naszych wyliczeń na podstawie danych GUS za 2016 r. średnia w szkole podstawowej publicznej to 19 uczniów, podczas gdy w klasie niepublicznej to 12,5 ucznia). Bardzo częstą praktyką jest dzielenie uczniów na mniejsze grupy, np. językowe, przedmiotowe czy grupy zainteresowań. W większości szkół korzysta się też z własnych autorskich programów, które bardzo często wychodzą daleko poza ramy ministerialnej podstawy programowej, która jest w tych szkołach również obowiązkowa.

Mniejsza liczebność klas oraz bardziej rozbudowane godzinowo zajęcia w szkole – szkoły prywatne działają zazwyczaj od godz. 7.30 do 18.00 – sprawiają, że uczniowie nie muszą już siedzieć nad książkami po lekcjach. W czasie pobytu w szkole dzieci mogą realizować różnego typu projekty edukacyjne, a także uczestniczyć w różnych zajęciach, takich jak nauka programowania, balet, basen.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o korzyściach z uczęszczania do szkoły prywatnej przeczytaj nasz artykuł.

Mała liczebność klas sprawia również, że nauczyciele poświęcają każdemu dziecku więcej czasu, utrzymują też – tak jak cała szkoła - stały kontakt z rodzicami dziecka. Jest to bardzo pomocne w sytuacjach konfliktów wychowawczych czy edukacyjnych w szkole. Rodzice mogą też liczyć na profesjonalne wsparcie w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i edukacyjnych ze strony pedagogów szkolnych. Kameralny charakter większości szkół niepublicznych sprawia, że dzieci czują się w nich dobrze i bezpiecznie, są dowartościowane i zaangażowane.

Do wad szkół niepublicznych należy zaliczyć przede wszystkim:

Odpłatność oraz czasami gorszą infrastrukturę sportową, do której czasami trzeba dojść lub dojechać. Wadą może być także komercyjny aspekt funkcjonowania szkół niepublicznych, który może wpływać negatywnie na poziom egzekwowalności wiedzy ucznia oraz nieadekwatną do rzeczywistości ocenę jego pracy i zachowania. Z tym jednak renomowane szkoły prywatne skutecznie sobie radzą.

Krótkie podsumowanie wad i zalet szkół publicznych i niepublicznych

Szkoły publiczne

Zalety:

Wady:

Szkoły niepubliczne

Zalety:

Wady

Szkoły publiczne vs niepubliczne – podsumowanie

Jaką szkołę wybrać? To dylemat, który każdy rodzic musi rozwiązać sam. Jeśli wyślemy dziecko do szkoły prywatnej, możemy się spodziewać, że będzie ono czuło się bezpieczniej, będzie miało lepszą opiekę, częstszy kontakt z nauczycielem i będzie mogło rozwijać swoje pasje, a my z kolei będziemy mieli spokojniejszą głowę o jego rozwój. Będzie też funkcjonować wśród rówieśników, których rodzice mają podobny status majątkowy, co dla wielu osób ma znaczenie.

Jeśli wybierzemy szkołę publiczną, dziecko będzie poddane silnej presji rówieśników, a na rozwijanie talentów niekoniecznie będzie miało czas, ale na pewno nie przepadnie. I jeśli tylko będzie chciało, osiągnie zamierzone cele.

Trzeba bowiem pamiętać, że nawet najdroższa i najlepiej zorganizowana szkoła, najlepszy program autorski nauczyciela, nie zastąpią pracy dziecka. Sama odpłatność nie spowoduje, że dziecko stanie się szczególnie zdolne (czytaj tez o: szkołach dla uzdolnionych), jeśli nie jest zdolne i szczególnie pracowite i jeśli nie ma chęci do nauki. Dlatego jeżeli już zamierzamy posłać dziecko do niepublicznej szkoły, przyjrzyjmy się jej i pod tym względem.

Sprawdźmy zatem, jakimi osiągnięciami może się pochwalić szkoła, nad którą się zastanawiamy, czy ma wśród swoich uczniów lub absolwentów jakichś olimpijczyków, jakie są opinie o tej szkole i to nie tylko rodziców, ale i uczniów. Jeśli zastanawiamy się nad wyborem szkoły średniej, to sprawdźmy, jaki odsetek jej absolwentów dostał się na uczelnię wyższą i jakiego typu są to uczelnie.

Jeśli myślimy o szkole podstawowej, to dowiedzmy się, jakie licea uczniowie wybierali i jaka jest edukacyjna wartość dodana (EWD) szkoły, jeśli szkoła o nią zadbała.

Osoby, które to czytały, również oglądały:

Warto przeczytać
Szkoły niepubliczne w czasach pandemii COVID-19
Jak wygląda nauka w szkołach niepublicznych w czasie kiedy szkoły są zamknięte z powodu pandemii i dlaczego te szkoły tak dobrze radzą sobie z kryzysem
Wywiad Our Kids: Poznaj lepiej Zespół Szkół Lauder-Morasha
Rozmowa z Zespołem Szkół Lauder-Morasha: żydowskie przedszkole i szkoła podstawowa realizująca polski program i ucząca czterech języków, m.in. hebrajskiego
Doświadczenie 10 lat nauki w programie IB
Jak wygląda edukacja w programie IB - od przedszkola po maturę - opowiada uczennica po 10 latach nauki w programie

Zobacz wszystkie najnowsze artykuły